این اجلاس متشکل از ۸ کشور مسلمان و در حال توسعه است و نشست پنجم آن، دو سال قبل در بالی اندونزی برگزار شد.
از ایران نیز محمود احمدی‌نژاد به همراه هاشمی‌ثمره مشاور ارشد وی و منوچهر متکی وزیر خارجه، رئیس‌جمهور را در سفر به مالزی همراهی می‌کنند.
گروه ۸ که کشورهای ایران، اندونزی، مالزی، مصر، ترکیه، نیجریه، بنگلادش و پاکستان عضو آن هستند روی همکاریهای اقتصادی، بازرگانی و همچنین مسائل روز بین‌المللی که موجب تأمین منافع آنها بشود، متمرکز است.
دستور کار رسمی اجلاس پیشین گروه دی ۸ که اردیبهشت‌ماه ۱۳۸۵ در بالی مالزی برپا شد، اگرچه درباره زمینه افزایش همکاریهای تجاری بود اما تحت‌الشعاع منازعه مربوط به برنامه هسته‌ای ایران قرار گرفته بود.
هرچند که هیچ‌یک از رهبران کشورهای شرکت‌کننده در اجلاس، اشاره مستقیمی به مسائل هسته‌ای ایران نکردند زیرا احمدی‌نژاد همزمان با افزایش گرانی‌های بین‌المللی و تشدید فشار بر تهران به علت فعالیت‌های هسته‌ای‌اش، درصدد جلب حمایت ۷ کشور مسلمان دیگر در این زمینه بود. با وجود این، برخی کشورهای مذکور به خاطر دوستی و نزدیکی که با کشورهای غربی داشته و دارند، بسیار محتاطانه در این خصوص برخورد کردند.
با این حال، تهران همواره خواستار مقابله کشورهای اسلامی با قدرت‌های غربی شده است. در همین راستا منوچهر متکی در آخرین نشست وزیران خارجه گروه ۸ از همتایان خود خواست تا در مقابل چالش‌ها و خطرات جهانی شدن و سیاست‌های سلطه‌طلبانه غرب متحد شوند.
در این جلسه که متکی ریاست دی ۸ را به وزیر خارجه اندونزی تحویل می‌داد، وزیر خارجه دولت نهم خاطرنشان کرد که منافع کشورهای در حال توسعه تنها در صورتی به بهترین وجه تضمین خواهد شد که آنها با یکدیگر متحد شده و صدای بلندتری در جامعه بین‌الملل داشته باشند.
وزیر خارجه اندونزی نیز در آن نشست گفت که وزیران خارجه گروه دی ۸ باید اقدامات واقعی و اساسی برای تحقق یک استراتژی اتخاذ کرده و از منابع خود برای تحقق پتانسیل شگرف گروه استفاده کنند.
پیشینه گروه دی ۸
از زمانی که ۸ کشور اسلامی در حال توسعه اعلام حضور کرده و تشکیل گروه خود را رسماً مطرح کردند، نزدیک به ۱۲ سال می‌گذرد. گروه ۸ از جمله پیمان‌های منطقه‌ای است که به منظور ایجاد روابط مستحکم اقتصادی بین کشورهای در حال توسعه اسلامی و تقویت نفوذ این کشورها در بازارهای جهانی و برقراری گفت‌وگو با ۸ کشور صنعتی یعنی جی ۸ تشکیل شد.
پایه‌گذار آن نجم‌الدین اربکان نخست‌وزیر اسبق و اسلامگرای ترکیه است که با سفر به ۸ کشور عضو یعنی ایران، اندونزی، بنگلادش، پاکستان، مالزی، مصر و نیجریه، در تیرماه سال ۱۳۷۵ زمینه تاسیس گروه را فراهم آورد.
کمتر از یک سال بعد نیز، اولین اجلاس سران دی ۸ با حضور ۳ رئیس‌جمهور از جمله هاشمی‌رفسنجانی و ۴ نخست‌وزیر و یک وزیر خارجه در خرداد ۱۳۷۶ در استانبول ترکیه برگزار شد.
در بیانیه منتشر شده در نخستین اجلاس سران، اهداف اصلی دی ۸، چگونگی همکاری و همفکری اعضای گروه، ایجاد امکان عضویت سایر کشورهای در حال توسعه، برقراری رابطه با سایر سازمان‌های بین‌المللی به ویژه سازمان کنفرانس اسلامی و نحوه انتصاب مدیر اجرایی آن، به تصویب رسید.
بنا بر اعلامیه مذکور اگرچه عضویت در این گروه برای همه کشورهای اسلامی باز است اما هیچ‌گونه افزایش اعضا در حال حاضر برنامه‌ریزی نشده بود که تاکنون نیز، این روند ادامه یافته است.
دی ۸ از ۳ رکن تشکیل شده که شامل نشست سران، شورا و کمیسیون‌هاست.
نشست سران هر دو سال یک بار برگزار می‌شود و بالاترین سطح قدرت و اختیارات گروه ۸ است که از رهبران هر کشور عضو تشکیل شده است.
شورا هم رکن و مجمع اصلی تصمیم‌گیری برای توجه به مسائل مربوط به دی ۸ است و از وزیران خارجه هر کشور عضو تشکیل می‌شود. کمیسیون نیز، رکن اجرایی بوده و از نمایندگانی که توسط حکومت هر کشور عضو انتخاب می‌شوند، تشکیل شده است.
اهداف این گروه بهبود موقعیت کشورهای در حال توسعه اسلامی در اقتصاد جهانی، متنوع‌سازی و ایجاد فرصت‌های جدید در روابط تجاری، افزایش مشارکت در تصمیم‌گیری در سطح بین‌المللی و فراهم ساختن استانداردهای بهتر زندگی است.
زمینه‌های مهم همکاری نیز، شامل مالیه، بانکداری، توسعه روستایی، علوم و فناوری، توسعه انسانی، کشاورزی، انرژی، محیط‌زیست و بهداشت است.
گروه ۸ دارای ۸ گروه کاری است که ایران ریاست گروه کاری اطلاعات و ارتباطات و علوم فناوری را بر عهده دارد.
ثمره یک دهه عمر
یک دهه از عمر گروه دی ۸ می‌گذرد و با نگاهی به اعلامیه‌هایی که ابتدای تشکیل و گروه گردهمایی هشت کشور منتشر شد، اهداف اصلی دی ۸، توسعه اقتصادی، اجتماعی، تقویت موقعیت کشورهای در حال توسعه در اقتصاد جهانی، ایجاد تنوع و موقعیت‌های جدید در روابط بازرگانی، تقویت حضور در تصمیم‌سازی در سطح جهانی و ارتقای سطح زندگی مردم کشورهای عضو است.
در واقع کشورهای ایران، ترکیه، پاکستان، بنگلادش، مالزی، اندونزی، مصر و نیجریه به دنبال برگزاری کنفرانس «توسعه برای همکاری» که در سال ۱۹۹۶ در استانبول برگزار شد به چنین رویکرد و برنامه‌ای رسیدند.
صلح، گفت‌وگو، همکاری، عدالت و توسعه و مردم‌سالاری از جمله شعارهای اصلی آن کنفرانس بود. اعضای گروه دی ۸ همگی عضو سازمان کنفرانس اسلامی هستند و همکاری با این سازمان در صدر راهبرد تشکیلاتی آن قرار دارد.
از این منظر می‌توان گفت که دی ۸، تشکیلات جانبی سازمان کنفرانس اسلامی است چرا که اولین اولویت را هم به برقراری رابطه با این سازمان داده است.
اولویت‌های بعدی نیز به ترتیب بانک توسعه اسلامی، سازمان ملل متحد، برنامه عمران سازمان ملل متحد، سازمان تجارت هستند که مورد تاکید جهت برقراری ارتباط قرار گرفته‌اند.
رابطه با سازمان همکاری اقتصادی اکو و سارک نیز، از دیگر اولویت‌های راهبردی این گروه است. در چنین شرایطی، مهم‌ترین گلوگاه روابط هشت کشور اسلامی در حال توسعه به مناسبات تجاری برمی‌گردد و این در حالی است که با وجود تاکید اعضا برحل و فصل موانع موجود، هنوز نظام تجاری شفاف در میان گروه شکل نگرفته است.
واقعیت گویای آن است که دی ۸، تاثیر آن‌چنانی همانند سایر سازمان‌های مشابه خود ندارد و وزنه مهمی در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی به شمار نمی‌آید.
شاید آنچه که باعث به وجود آمدن چنین وضعیتی شده، آن باشد که هر عضو دی ۸ قادر است به صورت یکجانبه بدون واکنش شدیدی از سوی هفت عضو دیگر، اقدامی در راستای منافع خود انجام دهد.
در واقع امکان تکروی هر عضو گروه هشت، باعث شده تا قدرت و نفوذ سازمان دی8 تا حدود زیادی هم در منطقه و هم در سطح بین‌الملل، کاهش یابد و محدود شود.
با این حال و با توجه به توجه جدی اعضا به مسائل اقتصادی جهان، می‌توان امیدوار بود هشت کشور اسلامی اگر در زمینه مسائل سیاسی و نظامی چندان موفق عمل نکرده‌اند، لذا بتوانند در زمینه همکاریهای تجاری و اقتصادی و مدیریت آن به نتایج قابل قبولی دست یابند.
